मेघदूतम् — 22 | meghadūtam

२२

उत्पश्यामि द्रुतमपि सखे मत्प्रियार्थं यियासोः कालक्षेपं ककुभसुरभौ पर्वते पर्वते ते ।

शुक्लापाङ्गैः सनयनजलैः स्वागतीकृत्य केकाः प्रत्युद्यातः कथमपि भवान्गन्तुमाशु व्यवस्येत् ॥

वल्लभदेवः अस्मद्धितार्थं त्वरितमपि जिगमिषोस्तव ककुभकुसुममुगन्धौ सर्वस्मिन्नद्रौ तवाहं कालहारमुत्पश्याम्युत्प्रेक्षे । कुत इत्याह । यस्मात्प्रियमित्रैः शुक्लापाङ्गैर्मयूरैः सनयमजलैर्नेत्रोदकयुक्तैः केकाः स्वागतीकृत्य वाग्भिः स्वागतं कृत्वा प्रत्युद्गत इत्युक्तिप्रत्युक्तिवशात्कालक्षेपः । अतश्चार्थये त्वाम् । अस्मदर्थं कथमपि भवान्गन्तुं व्यवस्येद्व्यायामं कुर्यात् । अहमार्तस्त्वं चोन्नत इति भावः । सनयनजलत्वमत्र चिरेण मित्रालोकनात् ॥

पदच्छेदः Click to Toggle

उत्पश्यामि	उत्पश्यामि (√उत्-पश् लट् उ.पु. )
द्रुतमपि	द्रुत (√द्रु + क्त, २.१)–अपि (अव्ययः)
सखे	सखि (८.१)
मत्प्रियार्थं	मद्–प्रिय–अर्थ (२.१)
यियासोः	यियासु (६.१)
कालक्षेपं	कालक्षेप (२.१)
ककुभसुरभौ	ककुभ–सुरभि (७.१)
पर्वते	पर्वत (७.१)
पर्वते	पर्वत (७.१)
ते	त्वद् (६.१)
शुक्लापाङ्गैः	शुक्ल–अपाङ्ग (३.३)
सजलनयनैः	सजल–नयन (३.३)
स्वागतीकृत्य	स्वागतीकृत्य (√स्वागती-कृ + ल्यप्)
केकाः	केका (२.३)
प्रतुद्यातः	प्रतुद्य (√प्र-तुद् + ल्यप्)–अतस् (अव्ययः)
कथम्	कथम् (अव्ययः)
अपि	अपि (अव्ययः)
भवान्	भवत् (१.१)
गन्तुम्	गन्तुम् (√गम् + तुमुन्)
आशु	आशु (२.१)
व्यवस्येत्	व्यवस्येत् (√व्यव-सा विधिलिङ् प्र.पु. एक.)

छन्दः मन्दाक्रान्ता [१७: मभनततगग]

छन्दोविश्लेषणम्

१	२	३	४	५	६	७	८	९	१०	११	१२	१३	१४	१५	१६	१७
उ	त्प	श्या	मि	द्रु	त	म	पि	स	खे	म	त्प्रि	या	र्थं	यि	या	सोः
का	ल	क्षे	पं	क	कु	भ	सु	र	भौ	प	र्व	ते	प	र्व	ते	ते
शु	क्ला	पा	ङ्गैः	स	न	य	न	ज	लैः	स्वा	ग	ती	कृ	त्य	के	काः
प्र	त्यु	द्या	तः	क	थ	म	पि	भ	वा	न्ग	न्तु	मा	शु	व्य	व	स्येत्
म			भ			न			त			त			ग	ग