मेघदूतम् — 24 | meghadūtam

२४

तेषां दिक्षु प्रथितविदिशालक्षणां राजधानीं गत्वा सद्यः फलमविकलं कामुकत्वस्य लब्धा ।

तीरोपान्तस्तनितसुभगं पास्यसि स्वादु यत्तत्सभ्रूभङ्गं मुखमिव पयो वेत्रवत्याश्चलोर्मि ॥

वल्लभदेवः तेषां दशार्णानां विदिशाख्यां राजधानीं गत्वा तत्क्षणमविकलं परिपूर्णं कामुकत्वस्य फलं त्वं लब्धा प्राप्स्यसि । कुत इत्याह । यद्यस्माद्वेत्रवत्याः सरितस्तदेवंविधं पयः पास्यमि । कीदृशम् । तीरोपान्ते स्तनितेन पक्षिकूजितेन स्खलितेन वा सुभगं सुन्दरं स्वादु रुच्यं चलोर्मि स्खलितवीचि । अत एव सभ्रूभेदेन मुखेन तुल्यम् । अत एव कामित्वफललाभः । कामी हि कामिन्याः कुटिलभ्रु वक्त्रं स्वादु धयति । ऊर्मीणां भ्रुव उपमानम् । यदिति हेतुपदम् । तदिति पयोनिर्देशः । विदिशाशब्दः पृषोदरादिः । लक्षणं नाम । लब्धेति तृन्नन्तः ॥

पदच्छेदः Click to Toggle

तेषां	तद् (६.३)
दिक्षु	दिश् (७.३)
प्रथितविदिशालक्षणां	प्रथित (√प्रथ् + क्त)–विदिशा–लक्षण (२.१)
राजधानीं	राजधानी (२.१)
गत्वा	गत्वा (√गम् + क्त्वा)
सद्यः	सद्यस् (अव्ययः)
फलम्	फल (२.१)
अविकलं	अविकल (२.१)
कामुकत्वस्य	कामुक–त्व (६.१)
लब्धा	लब्धा (√लभ् लुट् प्र.पु. एक.)
तीरोपान्तस्तनितसुभगं	तीर–उपान्त–स्तनित–सुभग (२.१)
पास्यसि	पास्यसि (√पा लृट् म.पु. )
स्वादु	स्वादु (२.१)
यस्मात्	यस्मात् (अव्ययः)
सभ्रूभङ्गं	स (अव्ययः)–भ्रू–भङ्ग (२.१)
मुखम्	मुख (२.१)
इव	इव (अव्ययः)
पयो	पयस् (२.१)
वेत्रवत्याश्	वेत्रवती (६.१)
चलोर्मि	चल–ऊर्मि (२.१)

छन्दः मन्दाक्रान्ता [१७: मभनततगग]

छन्दोविश्लेषणम्

१	२	३	४	५	६	७	८	९	१०	११	१२	१३	१४	१५	१६	१७
ते	षां	दि	क्षु	प्र	थि	त	वि	दि	शा	ल	क्ष	णां	रा	ज	धा	नीं
ग	त्वा	स	द्यः	फ	ल	म	वि	क	लं	का	मु	क	त्व	स्य	ल	ब्धा
ती	रो	पा	न्त	स्त	नि	त	सु	भ	गं	पा	स्य	सि	स्वा	दु	य	त्त
त्स	भ्रू	भ	ङ्गं	मु	ख	मि	व	प	यो	वे	त्र	व	त्या	श्च	लो	र्मि
म			भ			न			त			त			ग	ग