मेघदूतम् — 32 | meghadūtam

३२

जालोद्गीर्णैरुपचितवपुः केशसंस्कारधूमैर्बन्धुप्रीत्या भवनशिखिभिर्दत्तनृत्तोपहारः ।

हर्म्येष्वस्याः कुसुमसुरभिष्वध्वखिन्नान्तरात्मा नीत्वा रात्रिं ललितवनितापादरागाङ्कितेषु ॥

वल्लभदेवः अस्या उज्जयिन्याः सौधेष्वध्वखिन्नानन्तरात्मा निशामतिवाह्य चण्डेश्वरम्य शंभोर्धामायतनं याया गच्छेः । कीदृशः । जालोद्गीर्णैर्गवाक्षविवरनिर्गतैरङ्गनामूर्धजोपस्कारधूमैरुपचितवपुः पीवरतनुः । धूमप्रायत्वादभ्राणाम् । तथा गृहमयूरैः सुहृत्स्नेहाद्दत्तो वितीर्णो नृत्तमेवोपहारो बलिर्यस्य । ते हि त्वामालोक्य सुहृत्स्नेहान्नृत्यन्ति । कीदृशेषु हर्म्येषु । कुसुमैरूपकारपुष्पैः सुगन्धिषु । तथा ललितानां सविलासानां वनितानां पादानामलक्तकेनाङ्कितेषु चिह्नितेषु । त्वं कीदृशः । गणैः प्रीत्यालोक्यमानः । कुतः । भर्तुः शम्भोः कण्ठच्छविर्गलनिभकान्तिरित्यतो हेतोः । कीदृशं धाम । पुण्यं पवित्रम् । तथा गन्धवत्याख्याया नद्या मरुद्भिर्वातैर्धूतोद्यानमुल्लसितोपवनम् । कीदृशैः । कुवलयरजोगन्धिभिरुत्पलरेणुसौरभं विद्यते येषां तैः । तथा तोयक्रीडायां जलकेलौ निरताः सक्ता या युवतयस्तासां स्नानेन तिक्तैः कटुकैः । अङ्गरागसंक्रमणात् ॥

पदच्छेदः Click to Toggle

जालोद्गीर्णैर्	जाल–उद्गीर्ण (√उत्-गृ + क्त, ३.३)
उपचितवपुः	उपचित (√उप-चि + क्त)–वपुस् (१.१)
केशसंस्कारधूपैर्	केश–संस्कार–धूप (३.३)
बन्धुप्रीत्या	बन्धु–प्रीति (३.१)
भवनशिखिभिर्	भवन–शिखिन् (३.३)
दत्तनृत्योपहारः	दत्त (√दा + क्त)–नृत्य–उपहार (१.१)
हर्म्येष्व्	हर्म्य (७.३)
अस्याः	इदम् (६.१)
कुसुमसुरभिष्व्	कुसुम–सुरभि (७.३)
अध्वखेदं	अध्वन्–खेद (२.१)
नयेथा	नयेथाः (√नी विधिलिङ् म.पु. )
लक्ष्मीं	लक्ष्मी (२.१)
पश्यंल्	पश्यत् (√पश् + शतृ, १.१)
ललितवनितापादरागाङ्कितेषु	ललित–वनिता–पाद–राग–अङ्कित (√अङ्कय् + क्त, ७.३)

छन्दः मन्दाक्रान्ता [१७: मभनततगग]

छन्दोविश्लेषणम्

१	२	३	४	५	६	७	८	९	१०	११	१२	१३	१४	१५	१६	१७
जा	लो	द्गी	र्णै	रु	प	चि	त	व	पुः	के	श	सं	स्का	र	धू	मै
र्ब	न्धु	प्री	त्या	भ	व	न	शि	खि	भि	र्द	त्त	नृ	त्तो	प	हा	रः
ह	र्म्ये	ष्व	स्याः	कु	सु	म	सु	र	भि	ष्व	ध्व	खि	न्ना	न्त	रा	त्मा
नी	त्वा	रा	त्रिं	ल	लि	त	व	नि	ता	पा	द	रा	गा	ङ्कि	ते	षु
म			भ			न			त			त			ग	ग