मेघदूतम् — 34 | meghadūtam

३४

अप्यन्यस्मिञ्जलधर महाकालमासाद्य काले स्थातव्यं ते नयनविषयं यावदभ्येति भानुः ।

कुर्वन्संध्याबलिपटहतां शूलिनः श्लाघनीयामामन्द्राणां फलमविकलं लप्स्यसे गर्जितानाम् ॥

वल्लभदेवः हे जनधरान्यस्मिन्नपि कालेऽवसरे महाकालाभिधानं भगवन्तमासाद्य तावत्त्वयासितव्यं यावदर्कश्चक्षुर्गोचरतां चक्षुर्दृश्यत्वमुपैति । प्रातःसंध्यासमयपर्यन्तमित्यर्थः । किमर्थमित्याह । शूलिनो महाकालस्य संध्याबल्यर्थं पटहतां तूर्यत्वं श्लाघनीयां विदधत्त्वमामन्द्राणां सर्वमधुराणां गर्जितानां परिपूर्णं फलं प्राप्स्यसि । देवानां हि बलिकाले ढक्कापटहादिवाद्यैर्भाव्यम् । तत्र तु भवद्ध्वनितान्येव पटहीभविष्यन्तीति तत्साफल्यम् । स्थातव्यं त इति कृत्यानां कर्तरि वा ॥

पदच्छेदः Click to Toggle

अप्यन्यस्मिञ्जलधर	अपि (अव्ययः)–अन्य (७.१)–जलधर (८.१)
महाकालम्	महत्–काल (२.१)
आसाद्य	आसाद्य (√आ-सादय् + ल्यप्)
काले	काल (७.१)
स्थातव्यं	स्थातव्य (√स्था + कृत्, १.१)
ते	त्वद् (६.१)
नयनविषयं	नयनविषय (२.१)
यावद्	यावत् (अव्ययः)
अत्येति	अत्येति (√अति-इ लट् प्र.पु. एक.)
भानुः	भानु (१.१)
कुर्वन्	कुर्वत् (√कृ + शतृ, १.१)
संध्याबलिपटहतां	संध्याबलि–पटहता (२.१)
शूलिनः	शूलिन् (६.१)
श्लाघनीयाम्	श्लाघनीय (√श्लाघ् + अनीयर्, २.१)
आमन्द्राणां	आमन्द्र (६.३)
फलम्	फल (२.१)
अविकलं	अविकल (२.१)
लप्स्यसे	लप्स्यसे (√लभ् लृट् म.पु. )
गर्जितानाम्	गर्जित (√गर्ज् + क्त, ६.३)

छन्दः मन्दाक्रान्ता [१७: मभनततगग]

छन्दोविश्लेषणम्

१	२	३	४	५	६	७	८	९	१०	११	१२	१३	१४	१५	१६	१७
अ	प्य	न्य	स्मि	ञ्ज	ल	ध	र	म	हा	का	ल	मा	सा	द्य	का	ले
स्था	त	व्यं	ते	न	य	न	वि	ष	यं	या	व	द	भ्ये	ति	भा	नुः
कु	र्व	न्सं	ध्या	ब	लि	प	ट	ह	तां	शू	लि	नः	श्ला	घ	नी	या
मा	म	न्द्रा	णां	फ	ल	म	वि	क	लं	ल	प्स्य	से	ग	र्जि	ता	नाम्
म			भ			न			त			त			ग	ग